VISITA Á RIBEIRA SACRA

 

Tralo parón estival, Mariña Patrimonio retomou o pasado sábado 20 de setembro as excursións para coñecer o patrimonio das distintas comarcas do país. Nesta ocasión achegámonos á Ribeira Sacra, guiados polo arqueólogo e guía de montaña, Iván Álvarez Merayo.

A xornada empezou coa visita a dous lugares pouco coñecidos pero de grande interese na Ribeira Sacra do Miño, no Saviñao. No medio dun bosque de carballos que permite un paseo marabilloso ata este lugar, próximo ao castro de Leira Rapada, visitamos o dolme do mesmo nome, un espectacular monumento megalítico de forma pouco ortodoxa, pero claramente construído polo home aínda que utilizando parcialmente como base o rochedo natural. A enorme rocha de granito que cobre a cámara funeraria presenta un conxunto de petróglifos que, lamentablemente, ese día non eran visibles.

A continuacion, pasando polo monumental menhir de Buxán, duns tres metros de altura, trasplantado nunha finca privada desa aldea logo de ser rescatado ribeira abaixo do Miño, desprazámonos pola ruta da Ribeira Sacra ata os restos da capela de San Pedro de Cela, onde a pesar da néboa se pode adiviñar a fermosa vista sobre o Miño. A capela, románica, perdeu a cuberta e conserva os seus muros en bo estado, aínda que está moi necesitada dunha consolidación que evite a súa destrución total.

Logo destes lugares, desprazámonos ata a Ribeira Sacra do Sil para visitar as adegas de Vilachá, no concello de Brollón, unha aldea singular na que se concentran un total de 32 bodegas tradicionais. Alí, celébrase unha feira do viño anual e está a converterse nun espazo de grande valor etnográfico e cultural vinculado ao viño desde unha perspectiva tradicional. Neste espazo, a viticultora Pura Díaz Ferreiro, propietaria da bodega Val do Frade, ofreceunos un marabilloso xantar e explicounos ese espazo e o seu proxecto persoal que está conseguindo, non sen esforzo, manter e achegar ao público a viticultura tradicional, á marxe das grandes bodegas desta denominación de orixe que tanta proxección ten hoxendía.

Pola tarde, o noso guía, que exerce como arqueólogo municipal en Monforte, levounos ver a muralla de Morforte, de orixe medieval, que foi modificada logo da revolta irmandiña e presenta unha parte renacentista. Esta muralla, a pesar de que constitúe un elemento fundamental da cidade dos poderosos Condes de Lemos, permanece escasamente visible para o visitante malia a que conserva boa parte do seu perímetro e merecería unha atención acorde coa súa importancia histórica.

O noso agradecemento a Iván A. Merayo, pola súa paixón e esforzo en amosarnos aqueles bens patrimoniais menos coñecidos pero de grande interese, nun territorio, o da Ribeira Sacra, que está inzado de lugares e elementos patrimoniais únicos.

+ FOTOS: https://photos.app.goo.gl/6JqJUZ1eCqTh8XLd7

Novas da escavación en Santo Estevo do Ermo

Durante unha semana levouse a cabo a segunda campaña de escavacións arqueolóxicas en Santo Estevo do Ermo. A intervención foi organizada por Mariña Patrimonio, coa dirección técnica de Tempos Arqueólogos, e contou co apoio económico da Vicepresidencia da Deputación de Lugo, así como coa colaboración do Concello de Barreiros, da Eira da Xoana – ADEGA e da Irmandade de Santo Estevo do Ermo.

O traballo desenvolveuse na parcela adquirida o ano pasado grazas ás achegas solidarias de moitas persoas. O obxectivo principal era comprobar a existencia dun cuncheiro que foran detectado con anterioridade, e ao mesmo tempo obter máis información sobre o poboamento histórico do lugar.

Os resultados superaron as expectativas. Documentamos un importante depósito de cunchas (lapas, ameixas, berberechos) acompañado de restos de fauna doméstica como bóvidos e ovicápridos, e mesmo dalgunha ave. Tamén recollemos fragmentos de cerámica que permitirán precisar mellor a cronoloxía dos materiais. Todo apunta a que se trata dun conxunto datable na Alta Idade Media, o que reforza a idea de que Santo Estevo estivo ocupado de maneira continuada durante séculos.

Outro dos aspectos máis destacados foi a aparición de varios niveis de recheo, de máis de dous metros de potencia, que amosan diferentes fases de ocupación nun mesmo espazo. Neles localizamos restos de construcións de barro con zócalos de pedra, revestimentos e abundantes elementos de cubrición, tanto en tella como en lousa de pizarra. Trátase dun tipo de edificación pouco coñecido para esta época na Mariña e que abre novas vías de estudo.

Como na escavación do ano pasado, organizamos unha visita aberta ao público. Unhas trinta persoas achegáronse a coñecer os traballos de primeira man e a escoitar as explicacións dos arqueólogos. A boa acollida do acto confirma o interese que esperta Santo Estevo, non só polo seu atractivo natural e etnográfico, senón tamén polo crecente valor arqueolóxico que está a amosar.

Desde Mariña Patrimonio queremos agradecer unha vez máis a todas as persoas e entidades que fan posible estas intervencións. O noso obxectivo é continuar coas investigacións en vindeiras campañas, prestando especial atención á zona da antiga igrexa, que podería ser unha das máis antigas da Mariña.

FOTOS: https://photos.app.goo.gl/1fGJXmCyanr7EwTF9

 

Bateo de ouro e lume ancestral Experiencias en vivo na Finca Galea (Alfoz do Castrodouro)

Mariña Patrimonio organizou este mércores 13 de agosto, como xa fixo en anos anteriores, un obradoiro de bateo de ouro, contando coa inestimable colaboración do xeólogo Francisco Canosa. Este ano, como novidade, compaxinouse este obradoiro cunha demostración de lume ancestral, realizada polo xovense Xacobe Casabella. As dúas actividades simultaneáronse no espazo singular da Finca Galea, en Alfoz.

A xornada tivo un enorme éxito pois as tres quendas previstas foron completadas en pouco tempo e, desgrazadamente, non foi posible aceptar as máis de vinte solicitudes de participación que chegaron cando xa se superara o límite previsto. O bateo de ouro, coma noutras edicións, permitiu aos participantes aprender de forma teórica e práctica a técnica que permite atopar pepidas de ouro no medio de sedimentos dos ríos mediante o procedemento más simple e eficaz que xa usaron os nosos antergos castrexos.

A obtención de lume, a partir de elementos naturais e con moi diversas técnicas ancestrais, foi o obxecto da demostración que Xacobe Casabella realizou, conseguindo provocar brasas a partir de chispas das rochas con outras rochas ou con metais, ou a partir de quentamento por fricción da madeira con diversos métodos. As brasas obtidas por calquera deste métodos son introducidas dentro dun niño de palla seca que dá lugar ao lume simplemente soprando e expoñendo ao aire.

O noso agradecemento aos dous expertos pola súa colaboración e, por suposto, a Emilio de Galea, que outro ano máis nos cedeu o seu marabilloso espazo para realizar esta actividade.

+Fotos: https://photos.app.goo.gl/fr43meTpbcwoQaVF6

Mariña Patrimonio e o Concello de Cervo colaboran no mantemento do Castro de Rueta

Hai dous anos, Mariña Patrimonio promoveu unha intervención arqueolóxica non invasiva no Castro de Rueta, en Cervo, que incluíu a roza da cuberta vexetal que impedía ver o xacemento. O ano pasado, o Concello de Cervo e os propietarios dos terreos chegaron a un acordo para manter o castro libre de maleza, e o Concello procedeu a realizar a súa roza.

En xuño deste ano, o Concello e Mariña Patrimonio asinaron un convenio polo que a asociación se encarga da xestión da roza do xacemento, contando cunha subvención nominativa municipal. O corte da maleza realizouse con maquinaria lixeira portátil entre mediados de xullo e comezos de agosto. A intención de Mariña Patrimonio e do Concello de Cervo é continuar realizando estas rozas de forma periódica, co fin de conservar o xacemento cunha capa de vexetación controlada que permita a súa visita, especialmente na primavera e no verán, cando este impresionante xacemento arqueolóxico pode recibir máis visitas.

O resultado destes traballos de desbroce volve ser espectacular, amosando novamente un xacemento arqueolóxico impresionante e enigmático, sen dúbida un dos castros costeiros máis destacados non só da Mariña, senón de toda Galicia. Merece a pena facerlle unha visita, e animamos á xente a que se achegue para coñecer e gozar deste importante ben patrimonial.

LIGAZÓN FOTOS : https://photos.app.goo.gl/gBy4MqPmo8jVvaCz6

 vídeo: https://photos.app.goo.gl/9knnCiGfecnve1MD6

Ana Isabel Filgueiras afonda na historia e simboloxía dos hórreos

 

Na charla organizada por Mariña Patrimonio no Museo do Mar de San Cibrao, o pasado 6 de agosto, a arqueóloga e antropóloga Ana Isabel Filgueiras ofreceu unha interesante exposición sobre os hórreos. Presentou unha completa síntese do significado destes edificios singulares, presentes en moitos lugares do mundo, sempre coa función común de almacenar alimentos indispensables para a supervivencia das familias e comunidades agrarias tradicionais. Centrouse especialmente na gran variedade de formas, materiais e nomes que atopamos ao longo da xeografía galega.

Non sorprende, pois, a relevancia que lles outorgan as casas e aldeas, ocupando lugares destacados pola súa altura e presenza arquitectónica. Nas comunidades rurais tradicionais, este valor chega a adquirir un carácter case sagrado, como amosan as numerosas simboloxías incorporadas aos hórreos para procurarlles protección sobrenatural e relixiosa.

Os hórreos —ou orros, como parece ser o seu nome orixinal galego— están documentados graficamente ou por escrito desde o século XI, aínda que a súa orixe probablemente sexa anterior. Teñen unha dimensión inmaterial, especialmente ligada ao ciclo do pan, que vai moito máis alá da súa función práctica. Ana Filgueiras atribúelles a condición de “altares do vento” polo seu valor espiritual e pola súa posición elevada, que lles permite captar os ventos que gardan o seu valioso contido.

Mariña Patrimonio agradece a Ana Isabel Filgueiras esta fermosa visión dos hórreos, así como á Área de Cultura da Deputación Provincial de Lugo e ao persoal do Museo do Mar de San Cibrao pola súa colaboración na realización do acto.

Mariña Patrimonio lamenta fondamente o pasamento de Manuel Lourenzo

Desde Mariña Patrimonio queremos expresar a nosa profunda tristura polo falecemento de Manuel Lourenzo, figura esencial da cultura galega. A relación e amizade que mantivemos con el naceu do interese común pola defensa e divulgación do patrimonio cultural, arqueolóxico e oral da nosa terra.

 Manuel Lourenzo compartiu connosco a súa paixón pola historia e pola memoria popular, Lembrámolo como un amigo comprometido e xeneroso, sempre disposto a colaborar para que o noso patrimonio non caese no esquecemento.

O seu labor, a súa palabra e a súa amizade quedarán para sempre na memoria de Mariña Patrimonio.

 

Bateo de ouro e lume ancestral

Experiencias en vivo na Finca Galea (Alfoz do Castrodouro)

Sábese que a minería do ouro tivo un protagonismo moi destacado na historia da nosa terra, como o demostran o gran número de xoias atopadas e os numerosos vestixios de explotacións mineiras da época galaico-romana na comarca da Mariña.

Mariña Patrimonio propón unha actividade para revivir estas prácticas ancestrais a través de dúas experiencias en vivo, nas que poderás aprender técnicas tradicionais relacionadas coa procura de ouro e como facer lume, como se facía na antigüidade:

Bateo de ouro, con Francisco Canosa, xeólogo e recoñecido divulgador da xeoloxía galega, que nos iniciará na busca deste metal precioso a través de métodos tradicionais.

Lume ancestral, con Xacobe Fernández Casabella, quen amosará como facer lume sen chisqueiros nin tecnoloxía moderna, utilizando materiais naturais e métodos empregados desde tempos prehistóricos.

Data: Mércores, 13 de agosto
Horario: De 16:00 a 19:00 h, en tres quendas:

• 1ª quenda: 16:00 – 17:00 h

• 2ª quenda: 17:00 – 18:00 h

• 3ª quenda: 18:00 – 19:00 h

Prezo:

• Socios/as de Mariña Patrimonio: 5 €

• Non socios/as: 10 €
  (O pagamento farase á chegada para cubrir parte dos gastos da actividade)

Inscrición:
Enviar un correo a mr.patrimonio@gmail.com indicando:

• A quenda preferida (respeitarase por orde de inscrición, ata 10 prazas por quenda)

• Nome e apelidos

• Se é socio/a

• Se quere participar tamén na actividade do lume

• Teléfono de contacto

Lugar: Finca Galea (Alfoz do Castrodouro)
A organización confirmará por correo electrónico a quenda asignada e facilitará os detalles necesarios para a asistencia.

Patrimonio Inmaterial “Os hórreos, altares do vento,”

 

Mariña Patrimonio organiza unha charla sobre patrimonio inmaterial,“Os hórreos, altares do vento,” no Museo do Mar de San Cibrao.

Martes, 6 de agosto

Ás 18:30 h

Museo do Mar de San Cibrao

Nesta ocasión, a relatora Ana Filgueiras, arqueóloga e antropóloga, falaranos sobre estas construcións tradicionais galegas que, alén do seu uso agrícola, agochan significados simbólicos e culturais de gran valor.

Ana Filgueiras colabora con universidades e institucións na investigación e difusión do patrimonio inmaterial en Galicia, Portugal, Francia e Suíza. O seu traballo céntrase especialmente nas tradicións, os nomes de lugar e as antigas demarcacións territoriais.

O Castro de Fazouro, en estado de abandono e con perigo para os visitantes

Onte fomos ao Castro de Fazouro, un lugar moi especial da Mariña que é un referente histórico e turístico. Está situado nun sitio espectacular, musealizado e visitado por moita xente, sobre todo no verán.

Por desgraza, o que atopamos foi unha auténtica vergoña: herbas altísimas, vexetación que estraga os muros das casas do xacemento e cun muro de protección parcialmente derrubado e o resto a piques de caer.

Este muro, construído hai anos xunto ao bordo do cantil, servía para protexer o castro dos envites do mar e evitar que a xente caese polo cantil. Pero leva tempo con fendas e gretas que cada vez van a máis. Onte vimos unha parte do muro xa derrubado e o que queda podería caer en calquera momento, converténdose nun perigo para quen visite o lugar.

Non é normal que un BIC (Ben de Interese Cultural), patrimonio de todos, estea tan abandonado. Pedimos ás administracións que actúen canto antes para garantir a seguridade do lugar limpando e coidando este xacemento como é debido.

O Castro de Fazouro precisa respecto e atención, non este abandono que pon en risco tanto o noso patrimonio como a seguridade da xente que o visita.

FOTOS: https://photos.app.goo.gl/RD5wtZsN29WBBs4v8

Patrimonio inmaterial: As ribeiras pescadoras e o extractivismo, conferencia de Xabier Brisset Martín.

 

No salón de actos da Confraría de Pescadores de Celeiro, desenvolveuse a conferencia titulada  a cargo de Xabier Brisset Martín, investigador e divulgador cultural, en particular do mundo mariñeiro, na que se abordou desde unha perspectiva histórica a transición en Galicia entre unha actividade pesqueira tradicional a un modelo estractivista; un proceso non exento de conflito entre a cultura pesqueira tradicional, autorregulada e integrada na súa contorna natural, fronte a un modelo de corte capitalista que defende a libertade de pesca sen límites e a explotación intensiva dos recursos mariños.

Entre fins do século XIX e os comezos do XX, no contexto dun aumento importante da demanda de peixe, en particular de sardiña, por diversas coxunturas internacionais, vanse implantando novas técnicas e tecnoloxías pesqueiras da man de emprendedores non vinculados á pesca ou de empresas foráneas que perciben as boas perspectivas de negocio. Atópanse coa resistencia do sector tradicional, que defende unha autorregulación da actividade pesqueira fronte á idea da liberdade total de pesca que permita un incremento exponencial da produción pesqueira. 

A loita entre estes dous modelos mantívose durante un tempo en equilibrio, pero paulatinamente foise decantando en favor do modelo estrativista, espoleado e protexido cada vez máis pola lexislación e os poderes económicos e políticos, de xeito que os espazos mariños restrinxidos ás artes máis tradicionais e sustentables foron cedendo á introdución das artes máis esquilmadoras dos recursos e sustituíndo esa cultura tradicional por unha cultura que considera prioritario obter máximo beneficio a curto prazo.

Resulta sorprendente que máis de cen anos despois, cando o estrativimo xa practicamente fixo desaparecer a cultura pesqueira tradicional, sexan a ciencia e os grandes organismos internacionais, como a FAO, os que formulen seriamente a necesidade de retornar a unha explotación regulada dos recursos pesqueiros que garantan a sustentabilidade dun xeito de vida que alimenta a moitos millóns de persoas no mundo. Resulta cando menos chocante que cen anos despois esa cultura pesqueira tradicional concorde plenamente cos postulados que a ciencia actual dá por válidos.

Agradecemento a Xabier Brisset pola súa colaboración e á Confraría de Celeiro pola cesión das súas instalacións para realizar este acto.

VIDEO:  https://youtu.be/WfE-UAO3y3c